Religieus erfgoed

In vrijwel het hele land loopt het bezoek aan kerken en gebedshuizen terug en krimpen geloofsgemeenschappen. Hierdoor worden deze gebouwen minder gebruikt of komen leeg te staan. Soms krijgen ze een andere functie. Ook de hoge energie- en onderhoudskosten kunnen problemen opleveren om het gebouw in stand te houden. Het Rijk heeft daarom aan gemeentes gevraagd om na te denken over de toekomstbestendigheid van gebedshuizen en geld beschikbaar gesteld om hiermee aan de slag te gaan. In 2023 en 2024 heeft de gemeente een verkenning laten maken van de gebedshuizen in de gemeente. Er is met eigenaren en belanghebbenden gesproken over de huidige stand van zaken van de gebouwen en gemeenschappen. Nu de verkenning is afgerond zet Utrechtse Heuvelrug het traject voort met concrete vervolgstappen.

Het gespecialiseerde bureau dat in opdracht van de gemeente de verkenning naar het religieus erfgoed heeft opgesteld, heeft onderzocht tegen welke problemen de belangrijke en waardevolle gebouwen in de dorpen van Utrechtse Heuvelrug aanlopen. Hierover is gesproken met eigenaren en belanghebbenden van gebedshuizen. Ieder gebouw, kerken en moskeeën, heeft een eigen paspoort gekregen met daarin informatie over de grootte, het gebruik en de historie. Samen is er gekeken hoe het gebedshuis er voor staat en of er eventueel knelpunten zijn, maar ook welke kansen er liggen in slimme samenwerkingen. Kortom het religieus erfgoed in de gemeente is in kaart gebracht en vervolgens is samen met eigenaren en belanghebbenden de verkenning naar de gebedshuizen opgesteld. Thema’s zijn onder meer de huidige stand van zaken van het gebouw, verduurzaming van de gebouwen, het (neven)gebruik en wensen en behoeften van de kerkeigenaren naar de gemeente toe.

Wethouder Rob Jorg: “De dorpen in onze gemeente zijn zeer rijk aan cultureel erfgoed, en daar zijn we trots op. De kerken en andere religieuze instellingen in onze gemeente met hun vaak rijke historie zijn hier een zeer belangrijk onderdeel van. Daarom vinden we het belangrijk om deze te behouden voor de toekomst. De verkenning naar het religieus erfgoed kan hierbij helpen.”

Participatie

De zeven dorpen van Utrechtse Heuvelrug kennen een bijzonder rijk kerkenlandschap. Ook de betrokkenheid van veel inwoners bij de gebedshuizen is groot. Daarom is na de inventarisatie van alle gebouwen de dialoog met eigenaren en andere belanghebbenden gestart om te komen tot de verkenning: Kerkenvisie gemeente Utrechtse Heuvelrug: Een verkenning naar de gebedshuizen en de toekomstverwachtingen. Deze participatiesessies zijn in 2023 en 2024 gehouden. In juni 2024 is de conceptversie naar eigenaren gestuurd voor een reactie.

De toekomst van gebedshuizen

De gemeente heeft aan de hand van de verkenning vervolgstappen opgesteld om het traject voort te zetten. Het doel is het religieus erfgoed te behouden. Als partijen tijdig met elkaar in gesprek gaan en een duurzaam toekomstperspectief ontwikkelen, kan mogelijk voorkomen worden dat gebouwen hun functie verliezen of leeg komen te staan. De gemeente gaat daarom informatiebijeenkomsten organiseren om de eigenaren van gebedshuizen actief te informeren over verduurzamings- en financieringsmogelijkheden. De eerste informatiebijeenkomst is in het voorjaar van 2025.

Daarnaast gaat de gemeente onderzoeken of gebouwen die dat nog niet zijn vanwege hun bijzondere cultuurhistorische waarde als monumenten kunnen worden aangewezen. Het voortbestaan van deze belangrijke gebouwen wordt daarmee gewaarborgd. Als een religieus gebouw leeg komt te staan, staat de gemeente open voor herbestemming op initiatief van de eigenaren. Ook blijft de gemeente in gesprek met de gebedshuizen over hun belangrijke sociaal-maatschappelijke rol en worden de samenwerkingen die er al zijn voortgezet.

Op de website van de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed staat meer informatie over de nationale kerkenaanpak: https://www.cultureelerfgoed.nl/onderwerpen/religieus-erfgoed.